Przyglądałem się Poldkowi. Wyraźnie coś go intrygowało. I rzeczywiście… 

- Powiedziałeś, że tory zmniejszają tarcie. To jak taki ciężki pociąg na gładkich torach może w ogóle ruszyć? Koła mu się nie ślizgają? 

- Trochę się ślizgają, ale wymyślono na to sposób. Posypuje się szyny piaskiem. 

Miśka aż parsknęła śmiechem. 

- Chodzi jakiś facet z łopatą i sypie piach na tory? Jak na chodniki w zimie? 

- Nie, lokomotywa ma specjalny zbiornik na piasek… 

- Piaskownicę? – myślałem, że Poldek się skręci ze śmiechu. 

- Nie, nazywa się on poważnie „piasecznicą”, żeby takie małolaty, jak ty się z niego nie wyśmiewały. Przed ruszeniem z miejsca specjalnymi dyszami wysypuje się trochę piasku na szyny tuż przed kołami napędowymi lokomotywy, dzięki czemu zwiększa się tarcie i pociąg może wolno ruszyć z miejsca, ciągnąc za sobą nawet bardzo dużo wagonów. 

- To pewnie sypie się go też przy hamowaniu – tym razem stwierdzenie zabrzmiało całkiem poważnie. 

- Oczywiście. Przy hamowaniu potrzebne jest jak największe tarcie, żeby koła i cały pojazd nie wpadły w poślizg – potwierdziłem i jak zwykle, gdy byłem przy „patelni” rozejrzałem się po okolicznych trawnikach i alejkach. 

- Czego szukasz? – spytała Misia. 

- A tak się rozglądam, bo trochę naiwnie ciągle mam nadzieję, że kiedyś mi wpadnie w oko metalowa tablica, która tutaj kiedyś była wpuszczona w chodnik i która informowała przechodniów, że kiedyś tutaj stał pierwszy warszawski dworzec. 

- A dlaczego mówisz, że jesteś naiwny? 

- Bo wszyscy piszą, że ona zniknęła, kiedy budowano stację metra. A ja prawie za każdym razem, jak tędy przechodzę, to się dalej za nią rozglądam. 

- Biedny Jędrek – litowała się nade mną Miśka. 

- Czyli z tej starej kolei nic w tym miejscu się nie zachowało? 

- Nic, bowiem tory, gdy wybudowano linię średnicową z tunelem, idą pod ziemią. 

- A przedtem były na wierzchu? To między domami szły w stronę Wisły? 

- Nie. Teren kolejowy, więc i tory kończyły się przed ulicą Marszałkowską. Był to tak zwany dworzec czołowy. Pociągi dojeżdżały do niego, a potem musiały wycofać się, wyjechać, tyłem. W Warszawie, dzisiaj jest tylko jeden taki dworzec, w dodatku nieczynny. To dawna Warszawa Główna przy ulicy Towarowej, tam, gdzie jest Stacja Muzeum. 

- A pociągi były wtedy takie długie jak dzisiaj? 

- Nie, parowozy ówczesne nie były tak silne jak dzisiejsze lokomotywy, a nawet jak parowozy z początku XX wieku. 

- To i dworzec był mały? 

- Jednak nie, i stacja, i budynek były dosyć długie. Ciągnęły się jeszcze tam, gdzie jest teraz dworzec „Śródmieście”. A wiecie, budynek dworca miał bardzo ciekawą formę? 

- Dłuuugi… To może wyglądał jak wagon kolejowy? – strzeliła Misia. 

- Nie, ale… jak dwa parowozy szczepione tyłem. Na obu bowiem końcach stały wieże przypominające kominy parowozów. Taką wizję połączenia architektury z techniką kolejową miał Henryk Marconi, który go zaprojektował. Budowa trwała prawie dwa lata. Pierwszy pociąg odjechał z niego w listopadzie 1844 roku do Pruszkowa, gdzie dotarł po ponad 20 minutach. Była to jednak dopiero jazda próbna. Prawdziwe otwarcie pierwszego, ukończonego odcinka Drogi Żelaznej Warszawsko – Wiedeńskiej miało miejsce w czerwcu 1845 roku. Wyjechał wówczas uroczyście, przy dźwiękach orkiestry, o godz. 15 pociąg składający się z parowozu i 12 wagonów, w których siedzieli przedstawiciele władz i śmietanka towarzyska Warszawy. Jednocześnie miało oczywiście miejsce otwarcie dworca, chociaż trwały na nim jeszcze pewne prace. Dlatego, jak będziecie może kiedyś szukać na ten temat informacji, to znajdziecie dwie daty: 14 czerwca i 27 listopada 1845 roku. 

- A co się stało z dworcem? Bo przecież nie widać tutaj żadnych starych murów, nawet fragmentów. 

- Został zniszczony w czasie II wojny światowej, a potem jego resztki rozebrano. A jeszcze później powstał w jego miejscu podziemny… 

- …dworzec „Śródmieście” – dokończyły jednym głosem bliźniaki. Zawsze mnie zastanawiało, jak one to robią. Jakiś szósty zmysł mają? Połączenie telepatyczne? 

- A skąd właściwie wzięło się słowo „dworzec”? 

- Dworzec, dwór, podwórko… - kombinował Poldek. 

- Właśnie od dworu. Podobno wygląd budynków stacyjnych przypominał wówczas ludziom dwory. W Warszawie, prawdziwy duży dwór, niby książęcy jakiś! W mniejszych miejscowościach, jak małe dwory szlacheckie. Czytałem, że jako pierwszy miał stosować określenie „mały dwór” czy „dworzec” przemysłowiec i dziennikarz poznański Hipolit Cegielski. 

W tym momencie zaćwierkała komórka Miśki. Mama się niepokoiła…

28 listopada 2020 roku